'Word je ziek van het eten van een teek?' en andere tekenvragen

Deze vraag werd ingestuurd naar Zoek het uit!. Of nou ja, de vraag was eigenlijk of vee of een huisdier ziek kan worden van het opeten van een teek of van gras waar teken in zitten. Maar voor het antwoord maakt dat niet veel uit:

Het RIVM heeft in 2016 een publicatie gedaan over het opeten van teken. Het is niet aan te raden dit te doen, maar het wil nog wel eens gebeuren dat bijvoorbeeld kleine kinderen een volgezogen teek die van een hond of kat is gevallen voor een snoepje aan zien. Kan dit kwaad? Kun je er de ziekte van Lyme van krijgen?

"Wanneer een teek ingeslikt wordt zijn er veel factoren anders dan bij besmetting via een tekenbeet. De teek die opgegeten wordt, zal meestal al een bloedmaaltijd bij het huisdier hebben genuttigd en van het dier af gevallen zijn. Slechts 1 op de 5 teken bevat Borrelia-bacteriën. Als er gekauwd wordt op een besmette teek komen de Borrelia-bacteriën uit de darm en speekselklieren van de teek mogelijk kortdurend rechtstreeks in de mondholte. De bacterie kan dan geen gebruik maken van de mechanismen die normaal gesproken op gang komen in de teek om de huid te doordringen. Bij de korte periode in de mond worden deze bacteriën ook nog blootgesteld aan allerlei enzymen met een antibacteriële werking. Wanneer de teek met Borrelia-bacteriën doorgeslikt wordt, zal het zure milieu in de maag zorgen voor uitschakeling van de bacterie.", aldus het RIVM op haar website.

De kans om besmet te raken met de Borrelia-bacterie na inslikken van een teek is dus minimaal, waarbij vooral de afwijkende route van blootstelling ervoor zorgt dat de bacterie geen gebruik kan maken van de voordelen van het mechanisme van de tekenbeet. De kans dat een kind of huisdier de ziekte van Lyme oploopt na het inslikken van of kauwen op een teek, lijkt daardoor nihil.

"Voor je huisdier kun je een halsband aanschaffen die helpt bij het voorkomen van tekenbeten. Kan dit ook voor mensen?" Deze vraag werd ingestuurd door Ap Oost uit Erica. Om daar iets over te kunnen zeggen moeten we eerst kijken hoe zo'n tekenhalsband eigenlijk werkt.

Een tekenband geeft zijn stoffen geleidelijk af aan de huid en vacht van een dier. De werkzame stof wordt vanaf de halsband verspreid over de hele huid. De stoffen zitten dan ook in de vacht van de hond of kat. De werkzame stoffen worden niet of maar tot in hele lage concentraties in het bloed opgenomen. De tekenbanden zijn vaak alleen geschikt voor honden vanwege de werkzame stof, namelijk deltamethrin of andere pyrethroïden, die erg giftig zijn voor katten. Deze banden hebben vaak zowel een werende als dodende werking op teken. Naast de echte tekenbanden zijn er ook banden die zowel tegen vlooien als teken werkzaam zijn. Deze banden zijn soms ook geschikt voor katten. Hierin zitten de werkzame stoffen imidacloprid en flumethrine.

In de bijsluiter van tekenbanden staat dat het dragen van een band afgeraden wordt op het moment dat je hond of kat bij je in bed slaapt of veel bij je kinderen ligt. Door langdurig contact met de huid en vacht van je dier kan een deel van de werkzame stof ook op mensen komen, wat meestal niet gewenst is. Hieruit concluderen we dat een bandje met dezelfde werkzame stoffen als voor huisdieren wordt gebruikt, voor mensen niet geschikt is.

Wel zijn er her en der '100 procent natuurlijke' tekenbanden voor mens en dier te koop. Deze bandjes zijn gemaakt met keramieken kralen die 'van nature hele lage infraroodtrillingen uitzenden'. De werkzaamheid van deze bandjes is niet bewezen.

Dan kwam er nog een vraag binnen van Anita van Dinther uit Eeserveen. "Hoe groot is de kans op een tekenbeet in Drenthe?" Jarenlang durend onderzoek van Tekenradar heeft de conclusie gebracht dat de kans op een tekenbeet in Drenthe het grootst is, vergeleken met de rest van Nederland.

In 2022 schreef het RIVM daar al het volgende over: "De meeste tekenbeetmeldingen kwamen uit Gelderland, Noord-Brabant en Noord-Holland. Het aantal gemelde tekenbeten is in verhouding tot de bevolkingsomvang het hoogst in Drenthe gevolgd door Gelderland, en het laagst in Zuid-Holland." We kunnen dus stellen dat de kans op een tekenbeet in Drenthe groter is dan in de rest van Nederland. Mogelijk komt dit doordat hier relatief veel buiten gerecreëerd wordt.

In Drenthe worden al jaren veel meldingen gedaan van tekenbeten. Al sinds 2001 kleuren delen van Drenthe rood op de 'Lyme in Nederland' kaart van tekenradar.nl. "Drenthe is een hotspot", zegt Wageningen University-onderzoeker Arnold van Vliet. Volgens Van Vliet wordt er ook gedacht dat de hoeveelheid reeën in een gebied, de reeëndichtheid, invloed kan hebben op het aantal teken in Drenthe. "Maar helaas is er nog weinig over bekend."

Tot slot had Anita nog een tweede vraag: "Wanneer kunnen we een vaccin verwachten?" De Stichting Tekenbeetziekte weet over vaccins het volgende te melden: "Er is op dit moment geen vaccin tegen de ziekte van Lyme voor mensen."

Wel zijn er op dit moment meerdere vaccins in ontwikkeling, zowel tegen de ziekte van Lyme als tegen teken zelf. "Momenteel bevindt deze ontwikkeling zich in de testfase, en er worden proefpersonen voor gezocht." Hoe lang het gaat duren voor er een vaccin op de markt komt, is niet bekend. Ook werken deze vaccins niet voor mensen die de ziekte van Lyme al opgelopen hebben.

De enige en beste bescherming tegen de ziekte van Lyme is voorkomen dat je gebeten wordt door een teek.

Heb jij ook een vraag, aarzel dan niet om deze in te sturen! Dat kan via het formulier hieronder, maar mag ook met een mailtje naar zoekhetuit@rtvdrenthe.nl.