Pasen of Ostara, hoe zit dat met de paashaas, eieren en het paasvuur?

Waar komt Pasen eigenlijk vandaan? Hoe zit dat met paaseieren, de paashaas, en de paasvuren? De Zoek het uit!-redactie dook in de vroege geschiedenis van Pasen, en vond daar.... Ostara!

De reden dat we dit verhaal nu vertellen, en niet volgende week vlak voor Pasen, is omdat Ostara in bepaalde kringen nog steeds gevierd wordt. En niet op dezelfde dag als Pasen, maar vandaag, 20 maart, het moment van de lente-equinox, oftewel op de eerste dag van de lente.

Pasen is het gekerstende feest van de godin Ostara. Haar naam vind je terug in buitenlandse aanduidingen voor Pasen, zoals het Duitse Ostern en het Engelse Easter. In Nederland werd het paasfeest vroeger ook wel gevierd onder de naam Ooster.

Ostara is een Germaanse en Saksische godin die ook in onze streken werd vereerd. Ze is de godin van het ochtendgloren en de lente. De naam Ostara verwijst naar het oosten, waar de zon opkomt. Tijdens het heidense feest ter ere van Ostara werden eieren rood gekleurd, de kleur van de zon als die opkomt in het oosten, maar ook rood als het bloed van de vrouwelijke menstruatiecyclus. Ostara werd namelijk ook gezien als godin van de vruchtbaarheid. Dit is nog terug te zien in de naam van het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen.

Het Ostarafeest is een traditie die zo diepgeworteld is, dat het Christendom er niet in is geslaagd om het helemaal uit te wissen. In Pasen zitten nog tal van 'heidense' elementen.

Het verstoppen van een ei stamt uit de Germaanse traditie om eieren, als symbool van vruchtbaarheid, in akkers te begraven, zodat deze akkers op hun beurt vruchtbaar zouden worden. Ook de palmpasenstok met het broodhaantje in top is in oorsprong minder christelijk dan je zou denken. Het broodhaantje, en de stok zelf ook. is een overblijfsel van de meiboomviering van de Germanen. Om de komst van het licht (en het voorjaar) te vieren droegen zij een boom rond, met in top een haantje, het dier dat bij zonsopkomst de nieuwe dag aankondigt.

Dan de paashaas. Waar komt dat dier vandaan dat ons verwent met lekkere chocolade-eieren? De mythen over Ostara vertellen hoe zij verantwoordelijk is voor het terugbrengen van de lente na iedere winterperiode. Eén keer was ze te laat, omdat ze een stervende vogel in de sneeuw vond en ze die niet achter kon laten. Ze bracht de vogel tot leven door het dier de gedaante van een witte haas te geven. Ze gaf de haas het vermogen om één dag per jaar eieren te leggen. De haas mocht de eieren niet houden en moest ze weggeven. Dat gebeurde op de dag waarop de lente begon, tijdens het Ostarafeest.

Bij ons in Drenthe is het Paasvuur een jaarlijks terugkerende traditie, die al zeker honderden jaren bestaat. Er wordt verondersteld door de geschiedkundigen dat ook het paasvuur een voorchristelijke oorsprong heeft, in verband gebracht met, jawel, daar is ze weer, Ostara.

Het paasvuur (het vuur en de rook) zou voor vruchtbaarheid zorgen. Mensen sprongen door het vuur of werden, net als de veestapel, tussen vuren door geleid. Ook vonden wilde dansen rond het vuur plaats en werd er veel gedronken. Er zijn zelfs geruchten dat er rondom het vuur sprake was van nog wat wildere uitspattingen op het gebied van vruchtbaarheid.

In de 17e eeuw werden er pogingen ondernomen om deze traditie te beëindigen. Paasvuren werden verboden, maar toen dat niet bleek te helpen werden de paasvuren gekerstend. Het kreeg een christelijke invulling als 'het licht van Pasen' en 'teken van de Verrijzenis van de Zoon van God, het licht der wereld'. De paasvuren bleven ondanks de kerstening bestaan, hoewel de betekenis en rituelen aangepast werden aan de tijd. In bepaalde gevallen werd het aansteken van het paasvuur, na een tijd van afwezigheid, in ere hersteld.

Vier jij Ostara vandaag Of houd je het bij Pasen? Of doe je gewoon lekker allebei? Heb je een vraag over een andere feestdag? Stuur ze in naar Zoek het uit!